THE AIRPLANE IS A FISH THAT FLIES IN NEW YORK CITY BY SOPHIA GRANDAKOVSKA

(originally published at: http://www.residencyunlimited.org/dialogues/contributions/2010/02/the-airplane-is-a-fish-that-flies-in-new-york-city/

The plane looks like a flying fish. This winter of 2010, it landed back home, at apexart, in New York City. And there, I found myself again. I must admit that in every journey is composed a travel as a winning trip through time and space. Thus, the journey is conquest, but also a discovery. I do not think that it should be a Columbian discovery, but I believe that the journey always brings a kind of magical Columbian width of the space itself, the one that represents immaterial, personal, timeless, and rich, colourful land of the spirit and the soul. And I have always thought that this inner land should be shared. And now, I believe in it. Therefore, I want to share New York City. Sharing New York City, I share my inner land with New York City, with the world and hopefully, with all of those who will perhaps hear it sometime…

I have been living in Republic of Macedonia almost all my life. And this is my country, my home, probably the place of my ancestors and through them, the culture, tradition and one universe for itself belonging to my small home land. The city that I live, is Skopje, and in some common sense it should represent my city, the city of my childhood, my family, all of my education, my friends, all the joys and sorrows that are part of the growth of my life. But I honestly do not believe that this is really my city, and the fact that I am not even sure if there is such a place in the world that separates the concept for my city from the concept what would be the city that is not mine. I think the concept of my city is an imperialistic idea that takes away the width of the world love in which there are many cities, and with that, plenty of love. In this sense, many ways of giving and receiving love from and towards the city, many neighbourhoods from which the inner land of every one of us is prettier, wider and deeper. Thus, the city where I was born and where I have never lived and the city in which I live, is only one of the avenues that reach to the inner land, which always leads – home to yourself, and from there, to the other.

I was thinking about these things, I have lived them in New York City, the city, in which only two or three buildings can accommodate all two million people of my home country, a city where all goods of the European and from all world known and ancient cultures are placed in, a city in which through the flow of the world energy, I saw the same good and the same ugly things of the human faces, and as in a mirror reflection I saw the same things from the culture of my country, but also from the cultures of many other countries. City, in which you feel that you belong in the multicoloured diversity which still engages itself in one latitude, whose origin is – the man. City of anti humanistic architectural aesthetics, with all its height shows you two things: how small you are, and on the other hand as big and open you can be in your inner land, as the sky, which seemed to touch the buildings with its peak. And, you may only look with admiration all that. That view could be frightening as well and then the little man quietly speaks inside you. But if you see the picture with an open heart and open mind, then your inner land becomes a home that is wide, comfortable, warm and human. Thus, the New York City architecture opened also a deep symbolic significance for me, definitely its humanistic dimension – to open a space for the sentiment as wide sense of the inner land of one small man in New York City. New York City educates, teaches, and demonstrates how the internal, immaterial land opens itself before you and in the world. So, the sentiment stops to be just that. It tightens into deep sensibility concept throughout instructive nature of what New York City offers as a spectrum, where things can become sculpturally solid, down the earth, and not just to remain aero or instructively sentimental. To become a photography which moves on.

New York City again. And there, I met again with Marcus Aurelius (121-180), who once, in his book “To Himself” wrote: ”Everything that I represent and what am I, is this pitiful flash, little breath and a leading mind! However, it is time for you to become aware of what the world is where you are only a small part of it, and you who is the ruler of the world, whose descendant you are. And that your time is very limited and if you do not use to fulfil the pick of your soul, it will pass irreversibly and that will be the end, because you cannot go back again.”

Thinking on these lines I am trying to understand the idea, not the action, to understand the content that later, naturally constitutes the values of the action called life. If the life is a rich story with relative length and human height, but above all is truth, then I’ve always been interested for the remembering things, which began as irrational, but with my human maturation, became a guide way for making rational things. So, everything what I have heard and all the books I have read in my childhood, and even later, everything that is part of my family and academic education – all that truly have developed me and turned me into what – I am today.
New York made me think of the country of origin in a magical way, in a sense in which I have never thought about my home land. I understood that for us, as a nation, going back to our home has a special value, in our tradition, history, and culture. Besides that, New York City magically opened me to think of my home land, but home land as my inner space, staying without any possibility to achieve its detailed archive sometimes. Here, in New York City I have been contemplating over such sacral, inner home, my archive, but what I have understood about such home land that it is not a hermetical box. Thus, I understood that the exceptional value for it – is ”returning” home. “The Return” as an essential point, where probably everything begins. In my effort to try to remember from when and how begun the path on which I stand today, I refer to my childhood as a kind of sacred space. And I would like to share that with you, not because I am coming from the area of literature, and because I love the stories, but because it is the moment when my experience has begun to explore the secret. My grandfather had a photographic lab in his apartment and when the red light was turned on, nobody was allowed to enter there. Then, it was not clear to me why, much less why a lawyer would deal with photography. Further more, I don’t recall when I’ve decided that this ban should not stand at least one time, then I entered secretly and did not understand why only some tapes are hung on, and lined, glimmered as red stains from a carpet. Even when I was seeing the albums, which were our happiest moments when our family gathered all together, it was still a mystery for me – how the red light became black and white. I asked my grandfather once, and he didn’t use many words, but I still remember what he told me, in laconic manner: Nothing is black and white, nor the photography. There is something that we can not see, but it should be seen.

This story of my grandfather that had very little words, it become a consciousness for me, awareness about the world, urge to scream, as modified path by the great detail of the little man history. It was a story about me finding the meaning of internal sensibility which is not visible and should not necessarily be learned through dialogue, but necessarily and seriously strives to be evaluated. Therefore the more I needed to fulfil the story, to build research followed by another story, to valorise the action of what exists, but is not seen, to the life, science, art, literature with a deep knowledge that nothing comes just like that. But still, I am not smart, or wise, to say something more for the man’s leading mind. But intuitively I must admit that there is no one that will tell the greatest wisdom for itself, once and for all. Those are our deeds. It is the spectre of black and white. Optically invisible, but with great opportunity and great challenge for the great mind to see it, the same as once Marcus Aurelius has spoken about it.
Such a metaphor revealed in me a kind of Odysseus in New York City, where the words of Marcus Aurelius had the same semiotic value of the photographic spectrum, and the black and white, and which is not that, but more. That semiotic valorisation through the power of my Odyssey, in New York City, which was my home, made me to write: It‘s really wonderful to be back home. My return to New York City, not as a metaphor about the journey, but as an opportunity to be home in New York City. What does it mean to be at home in New York? It’s not just a metaphor for the going back into the same physical space. But, that’s when my inner land feels at home. And that’s not a dream, nor attempt to remember a dream. This gratitude for my experience of my inner land, I owe to apexart and less to airplane which looks like a fish and which flies to New York City.

by Sofija Grandakovska

Dr. Sophia Grandakovska, academic, theorist and a poet engages in interdisciplinary studies in comparative literature and visual semiotics. She has writtten Discourse of the Prayer (2008) and The Portrait of the image (2010), and as a poet has published The Eighth Day (2005) and The Burning Sun (2008), editor of the bilingual book The Jews from Macedonia and the Holocaust: history, culture and theory [Евреите од Македонија и холокаустот: историја, култура и теорија] (2011) and is co-editor of the bilingual book-zine edition DOMA [HOME], vol. 1 (2010).

She is currently Assistant Professor at the Institute for Social and Humanities Research “Euro-Balkan”, Republic of Macedonia, where she teaches cultural and political theory.

read this text in Macedonian:

АВИОНОТ Е РИБА ШТО ЛЕТА ВО ЊУЈОРК

Софија Грандаковска

Авионот личи на риба што лета. Тој, и оваа 2010 зима слета повторно дома кај apexart во Њујорк. А, токму таму – и јас. Морам да признаам дека во секое летање, е содржано патување како освојување низ времето и низ просторот. Така, патувањето е освојување, но и откривање. Не мислам дека откривањето треба да биде колумбовско, но сметам дека патувањето секогаш носи магична колумбовска широчина на просторот во себе, на она што е нематеријална, лична, безвремена, но и богата, шарена земја на духот и на душата. И отсекогаш сум мислела дека таа внатрешна земја треба да се сподели. Верувам во истото и сега. Затоа, и сакам да го споделам Њујорк. Споделувајќи го Њујорк, ја споделувам и својата, духовна земја со Њујорк, со светот и надежно, со сите оние кои можеби некогаш ќе ја чујат…

Живеам во Република Македонија речиси сиот мој живот. И тоа е мојата земја, мојот дом, најверојатно местото на моите претци, а преку нив и на се она што се нарекува култура, традиција и универзум на еден мал свет. Градот во кој живеам е Скопје, и по некаква општа логика би требало да го претставува мојот град, градот на моето детство, на сето мое школување, на моите пријатели, на моето семејство, на сите радости и таги кои се дел од растењето на мојот живот. Но, јас искрено не верувам дека тоа е и навистина мојот град, како и тоа дека не сум ни сигурна дали постои такво место на светот коешто го одвојува концептот за „мојот град″ од она што би било град којшто не е мој. Сметам дека концептот за мојот град е империјалистичка замисла којашто му ја одзема широчината на љубовта на светот во којшто постојат многу градови, а со тоа и многу љубови. Во таа смисла, и многу начини на давање и на примање на љубовта кон и од градот, а со тоа и се она што е во него, многу квартови од кои внатрешната земја на секој еден од нас станува поубава, поширока и подлабока. Така, градот во кој сум родена, а во кој никогаш не сум живеела и градот во којшто живеам е само една од авениите по кои се стига до внатрешната земја, која секогаш води – дома, кон себе, а оттаму и до другиот.

Овие нешта ги размислував, ги живеев во Њујорк, во градот, во којшто само две-три згради можат да ги сместат сите два милони жители на мојата земја, град во кој уште повеќе се сместени добрата на европската и на сите светски и древни култури, град во кој, низ протокот на енергијата од светот, ги слушнав истите добри, но и ги видов и истите грди нешта од човечките лица, и како во огледало видов исти нешта од културата на мојата земја, но и на културите на многу земји. Град во кој чувстуваш припадност кон шаренилото на различноста која сепак се спојува во еден ист меридијан, чиешто потекло е – човекот. Град, во кој антихуманистичката архитектура со сета своја височина ти покажува две нешта: колку си мал, а од друга страна колку можеш да бидеш голем и отворен во својата внатрешна земја, исто како небото, до кое чиниш зградите се допираат со својот врв со него. А, ти, тоа можеш само да го гледаш со восхит. Тој можеби може да биде и застрашувачки и тогаш од тебе сигурно зборува малиот човек. Но, ако ја гледаш сликата со отворено срце и со отворен ум, тогаш твојата внатрешна земја станува домот во кој е широко, удобно, топло и човечко. Така, Њујоршката архитектура за мене носи длабоко симболично значење, секако и хуманистичка димензија – да отвори простор за сентиментот како широко чувство за внатрешната земја на еден мал човек во Њујорк. Њујорк образува, едуцира, учи, покажува како внатрешната, нематеријална земја да се отвори во себе си, пред себе си и пред светот. Така, сентиментот претстанува да биде само тоа. Тој се развива во длабок сензибилитет низ воспитниот карактер на се она што како палета го нуди Њујорк, каде нештата можат да станат скулптурно цврсти, приземно вистинити, а не да останат само воздушни или пак едноставно восхитувачко сентиментални. Да станат – фотографија.

Повторно Њујорк. И, таму, повторно се сретнав со Марко Аурелиј (121-180), кој еднаш, во „За самиот себе“, запиша вака: „Се што сум и се што претставувам, е ова бедно месо, малку здив и водечкиот ум! Сепак, време е да станеш свесен за тоа што е светот, во којшто ти си само мал дел, и којшто е владетел на светот чијшто потомок си ти. И дека твоето време е многу ограничено и ако не го употребиш за да го истераш меракот на душата, тоа неповратно ќе помине и со тебе ќе биде свршено, бидејќи не ќе може да се вратиш.″

Размислувајќи за овие неколку реда, се обидувам да ја разберам идејата, а не акцијата, да ја разберам содржината која подоцна по еден природен пат ги конституира вредностите на акцијата наречена живот. Ако тој е една богата приказна со релативна должина и човечка висина, но пред се вистина, тогаш отсекогаш ме интересирало паметењето кое започнало како ирационално, а со моето човечко зреење станало патеводител за правење рационални нешта. Па, така, се она што сум го слушала и сите книги кои сум ги прочитала во детството, па и подоцна, се она што е дел од моето семејно и академско воспитување, ме направиле и созреале во она што сум денес јас.

На еден магичен начин Њујорк ме тераше да размислувам за мојот татковински дом, кој е внатрешен простор, без можност да добие некогаш свој детален архив. Но, овде, во Њујорк го размислував токму тој сакрален, внатрешен, мој архив и од она што го разбрав за него дека тој не е воопшто херметичка кутија. Разбрав дека за него посебна вредност претставува враќањето во домот. Враќањето како суштинска точка од каде можеби и се започнува. Во мојот напор да се обидам да се сетам од кога и како започнал патот на кој стојам денес, се навраќам кон детството како кон еден свет простор. И тоа би сакала да го споделам со вас, не затоа што се занимавам со литература, па ги сакам приказните, туку затоа што тоа е моментот од кој тоа е моментот од кој започнува моето најрано искуство за истражување на тајната.

Мојот дедо во својот стан имаше фотографска лабораторија и кога гореше црвеното светло во неа, никој не смееше да влезе таму. Не ми беше јасно зошто еден правник би се занимавал со фотографија. Ми беше уште понејасно зошто, кога решив таа забрана барем еднаш да не важи, скришум влегов и не разбрав зошто само некакви ленти се закачени, изнаредени и засветлени како шара од црвен килим. Па, дури и кога ги гледав готовите фотографии, кои беа најчесто најсреќните моменти кога тој не собираше сите заедно, ми беше повторно тајна како од црвеното светло станале црно-бели. Го прашав еднаш, и тој не употреби многу зборови, но до ден денешен се сеќавам на она што тој ми го кажа тогаш, помалку лаконски: Ништо не е црно-бело, па ни фотографијата. Постои нешто што не се гледа, а треба да се види. Таа приказна на дедо ми во која немаше многу зборови, во мене како да стана свест за себе, свест за светот, порив како крик, како пат, како детаљ од големата историја за малиот човек. Таа приказна за мене значеше откритие да се има внатрешен сензибилитет, кој не е видлив и кој нужно не мора да се спознае низ дијалог, но нужно мора да се тежнее да се валорозира. Затоа се повеќе имав потреба да ја хранам приказната, да го градам истражувањето по кое следи некоја друга приказна, да ја валоризирам акцијата на она кое постои а не се гледа, на животот, науката, уметноста, литературата, со едно длабоко сознание дека ништо не доаѓа туку така. Но, не знам дали сум сеуште паметна, или пак мудра да кажам нешто повеќе или отповеќе за тој водечки ум на човекот. Но, интуитивно, морам да признаам дека не постои таков којшто ќе ја каже најголемата мудрост за него еднаш за секогаш. Тоа се нашите дела. Тоа е спектарот на црно-белото. Оптички невидлив, но со голема можност и предизвик за големиот ум да го види, за кој некогаш говореше и Марко Аурелиј.

Таквата метафора во мене откриваше еден Одисеј во Њујорк, каде зборовите на Марко Аурелиј ја имаа истата семиотичка вредност на фотографскиот спектар и црно-белото, а кое не е само тоа. Таа семиотичка валоризација низ моќта на мојата одисеја, ме натера, во Њујорк, којшто беше мојот дом, да запишам: it is really wonderful to be back home. Моето повторно враќање во Њујорк не е никаква метафора за патувањето, туку е можност да се биде повторно дома. Што значи да се биде дома во Њујорк? Тоа не е метафора за враќањето назад во истиот физички простор. Тоа е кога мојата внатрешна, лична земја се чувствува дома. И тоа не е сон, ниту пак обид за сеќавање на сонот. Таквата благодарност за моето искуство на мојата внатрешна земја, му ја должам на apexart, а помалку на авионот којшто е риба и што лета во Њујорк.